Czy umiałbyś napisać własną bajkę?
Ponieważ w tym tygodniu niewiele ciekawych spraw się wydarzyło, to chciałbym Cię trochę wprowadzić w tajniki kuchni pisarskiej. Dzisiaj zaczniemy od konstruowania fabuły.
Żeby na początek przedstawić Ci coś, z czym na pewno się spotkałeś, to napiszę o konstrukcji bajek. Tak, tych bajek, które czytali nam rodzice, potem sami je czytaliśmy lub oglądaliśmy.
Zapewne zauważyłeś, że wszystkie bajki mają podobną konstrukcję. Na początku jest księżniczka, popada w tarapaty, trzeba ją ratować, przybywa wybawiciel, który musi się udać do innej krainy, znajduje pomocnika, walczy ze złym czarownikiem itp. Za księżniczkę można podstawić dowolną postać (nawet Shreka).
Otóż okazuje się, że już prawie sto lat temu rosyjski literaturoznawca Władimir Propp dokonał analizy baśni ludowych i wyodrębnił kilkadziesiąt działań postaci występujących w tych bajkach.
Czyli, żeby napisać teraz bajkę, wystarczy wykorzystać przedstawione przez niego funkcje, wstawić własny tekst i bajka gotowa. Poniżej podaję spis wszystkich funkcji (ważne – nie wszystkie w jednej bajce muszą występować), z kolejnością ich użycia i opisem.
Dla ułatwienia rozbiłem również bajkę „Król Lew” i przypisałem wybranym funkcjom. Co ciekawe produkcja Disneya powstała pewnie ze trzydzieści lat temu, a ciągle wpisuje się w podany schemat.
Lp. |
Nazwa funkcji |
Opis |
Król Lew |
1 |
Odejście |
Możliwe sytuacje to, gdy jeden z członków rodziny opuszcza dom. Może odejść osoba starszego pokolenia. Rodzice idą do pracy, do lasu, handlować, na wojnę lub nawet następuje śmierć rodzica. Gdy odchodzą osoby młodszego pokolenia, to zwykle idą lub jadą w gości albo łowić ryby, na zabawę, na jagody itp. |
Rodzice Simby pełnią obowiązki głowy państwa. |
2 |
Zakaz |
Bohaterowi zostaje wydany zakaz. Może być oddalania się, wychodzenia, pójścia gdzieś itp. |
Mufasa uczy Simbę, że nigdy nie może chodzić na cmentarzysko słoni. |
3 |
Naruszenie zakazu |
Zakaz zostaje naruszony, bohater wykonuje jakieś zabronione czynności. |
Simba łamie zakaz. |
4 |
Wywiadywanie się przeciwnika |
Przeciwnik stara się zdobyć wiadomość o bohaterze, aby mu szkodzić. |
Skaza stara się znaleźć sposób na pozbycie się następcy tronu i spiskuje z hienami. |
5 |
Otrzymanie wiadomości |
Przeciwnik otrzymuje wiadomości o swej przyszłej ofierze. |
Mufasa dowiaduje się, że Simba jest bardzo ciekawski i lubi samowolnie się oddalać. |
6 |
Podstęp |
Przeciwnik stara się oszukać swoją ofiarę, aby zawładnąć nią lub rzeczami, które posiada. |
Skaza opowiada historyjkę Simbie i Nali. Simba wiedziony ciekawością, udaje się na cmentarzysko słoni, gdzie wpada w pułapkę hien. Zazu dostrzega niebezpieczeństwo i alarmuje Mufasę, który ich ratuje. |
7 |
Wspomaganie |
Ofiara ulega podstępowi i tym samym, mimo woli pomaga przeciwnikowi. |
Tym razem Skaza zwabia podstępem Simbę do wąwazu. |
Pierwsze siedem funkcji można traktować jako akt pierwszy. Od szkodzenia zaczyna się akt drugi bajki. |
|||
8 |
Szkodzenie lub brak |
Przeciwnik wyrządza szkodę któremuś z członków rodziny lub społeczności. W tym miejscu może być też funkcja braku czegoś, czego pragnie posiadać członek rodziny. |
Skaza alarmuje Mufasę o grożącym Simbie niebezpieczeństwie. Stado galopujących antylop, wypłoszonych przez hieny, pędzi prosto na Simbę. Mufasie udaje się uratować młodego lwa, lecz sam ginie. |
9 |
Pośrednictwo, moment łączący |
W tym momencie następuje moment oznajmienia o nieszczęściu (porwaniu, śmierci) lub braku jakiejś rzeczy (kradzież, zniszczenie). Do bohatera ktoś zwraca się z prośbą lub nakazem, wysyła go dokądś albo też uwalnia lub porywa. Funkcja ta często wprowadza do bajki drugiego bohatera, np. rycerza. O ile wcześniejsze funkcje opowiadały o kimś innym (księżniczce), to teraz bohaterem staje się rycerz. |
Skaza przekonuje Simbę, że to on jest winien śmierci króla. |
10 |
Początek przeciwdziałania |
Bohater zgadza się lub decyduje na przeciwdziałanie wyrządzonej szkodzie (krzywdzie, złu). Jest to moment charakterystyczny dla tych baśni, w których bohater jest poszukiwaczem. |
Simba jest przekonany, ęe ton jest tym złym. Postanawia dla dobra poddanych uciec z królestwa. Hieny próbują zabić młodego lwa. |
11 |
Wyprawa |
Bohater porzuca dom, rodzinne strony, wyrusza na wyprawę, poszukiwania lub ucieka. Tutaj bajka wprowadza nową postać. Można ją nazwać donatorem lub dostarczycielem. Obdarza (lub obiecuje) on bohatera, zarówno poszukiwacza, jak i pokrzywdzonego, pewnym środkiem (często magicznym) lub zdolnościami, co pozwala na likwidację nieszczęścia. |
Na pustyni Simba upada z wyczerpania i zmęczenia. Znajdują go Timon, surykatka i Pumba, guziec. Tutaj zawarta może być cała historia życia Simby na pustyni i dorastania z Timonem i Pumbą. |
12 |
Pierwsza funkcja donatora |
Bohater jest poddawany próbie, przesłuchaniu, staje się przedmiotem napaści itp., w następstwie czego zostaje obdarowany magicznym środkiem lub cudownym pomocnikiem, o którym mówię w punkcie jedenastym. |
Spotkanie Simby z młodą lwicą. Okazuje się, że to Nala. Lwy
zakochują się w sobie.
|
13 |
Reakcja bohatera |
Reakcja bohatera na działanie przyszłego donatora (jeśli cudowny środek został obiecany) na jego zachowanie się podczas próby. |
Nala przekonuje młodego lwa, żeby wrócił do ojczyzny, która pod panowaniem Skazy staje się pustkowiem. Simba wciąż czuje się winny śmierci ojca, odmawia Nali i ucieka. |
14 |
Przekazywanie środka magicznego |
Bohater wchodzi w posiadanie magicznego środka. |
Simba spotyka Rafikiego, mandryla i starego przyjaciela ojca. Odwiedza go ojciec przemawiający z nieba. |
15 |
Przemieszczenie przestrzenne, podróż |
Bohater przenosi się, jest przeniesiony lub przywiedziony w miejsce, gdzie znajduje się przedmiot jego poszukiwań Bohater może też po prostu dojść do danego miejsca (skończyć funkcję Wyprawa) |
Simba, Timon i Pumba wracają do Lwiej Skały. |
16 |
Walka |
Bohater i przeciwnik przystępują do bezpośredniej walki |
Simba i Skaza walczą ze sobą. |
17 |
Znamię |
Bohater otrzymuje znamię. Może je otrzymuje w boju lub w inny sposób. Znamię pozostające na trwałe lub na czas dłuższy i pozwala potem rozpoznać bohatera |
Podczas walki wychodzi na jaw, że to Skaza jest winien śmierci Mufasy. |
18 |
Zwycięstwo |
Zwycięstwo nad przeciwnikiem |
Skaza jest przyciśnięty do krańca skały. |
Funkcja ta zakończeniem aktu drugiego. Od tego momentu zaczyna się punkt kulminacyjny, czyli akt trzeci. |
|||
19 |
Likwidacja |
Początkowa szkoda lub brak ulega likwidacji. |
Na ogarniętą suszą ziemię zaczyna padać deszcz. |
20 |
Powrót bohatera |
Powrót zwykle odbywa się w ten sam sposób co podróż. Nieraz powrót ma charakter ucieczki. |
|
21 |
Prześladowanie, pościg |
Bohater przechodzi prześladowania, pościg. |
|
22 |
Ocalenie |
Ocalenie bohatera z pościgu lub uratowanie się od prześladowań. W wielu wypadkach funkcja ta stanowi zakończenie bajki. |
|
23 |
Nierozpoznane przybycie |
Nie rozpoznany przez nikogo bohater przybywa do domu, do innego kraju lub wraca z podróży. |
|
24 |
Bezpodstawne roszczenia |
Uzurpator występuje z bezpodstawowymi Roszczeniami (do tronu, rzeczy itp.) |
|
25 |
Trudne zadanie |
Bohater otrzymuje trudne zadanie do spełnienia lub musi coś udowodnić. |
|
26 |
Wykonanie |
Trudne zadanie zostaje wykonane. |
|
27 |
Rozpoznanie |
Rozpoznanie bohatera, często po znamieniu lub rzeczy, którą posiada. Rozpoznanie, że jest on osobą prawdomówną itp. |
|
28 |
Zdemaskowanie |
Uzurpator zostaje zdemaskowany. |
Skaza opowiada, że to hieny go zmusiły. |
29 |
Transfiguracja |
Bohater przybiera nową postać (zostaje królem, władcą, uzyskuje uznanie, odzyskuje utraconą tożsamość) itp. |
Simba daruje życie Skazie, lecz ten atakuje go. |
30 |
Kara |
Przeciwnikowi zostaje wymierzona kara. |
Skaza zrzucony ze skały ginie zabity przez hieny. Hieny zostają wygnane. |
31 |
Wesele |
Bohater zawiera małżeństwo, jest koronowany itp. |
Rafiki przedstawia wszystkim zwierzętom syna Simby i Nali |
Mam prośbę, jeśli wciągnęła Cię ta zabawa i napisałeś fabułę swojej bajki, to podziel się nią koniecznie ze mną. Jestem szalenie ciekaw, co Ci wyszło. Może wyjdzie ci coś na miarę kolejnej baśni od Walta Disneya.